1.2. اسناد بنیادین

چند سال پس از راه‌اندازی اولیه، دبیان به معرفی اصولی پرداخت که برای یک پروژه نرم‌افزار آزاد ضروری بودند. این تصمیم‌گیری امکان رشد متناسب و صلح‌آمیز را برای تمام اعضای پروژه به صورت یکسان فراهم می‌آورد. برای تبدیل شدن به توسعه‌دهنده دبیان، هر کاندیدا باید حمایت و تبعیت خود از این اصول بنیادین را به همگان ثابت کند.

The development process is constantly debated, but these Foundation Documents are widely and consensually supported, thus rarely change. The Debian constitution also offers other guarantees for their stability: a three-quarter qualified majority is required to approve any amendment.

1.2.1. تعهد نسبت به کاربران

The project also has a “social contract”. What place does such a text have in a project only intended for the development of an operating system? It is quite simple: Debian works for its users, and thus, by extension, for society. This contract summarizes the commitments that the project undertakes. Let us study them in greater detail:

دبیان به صورت ۱۰۰٪ آزاد باقی می‌ماند.
این قانون شماره ۱ است. دبیان به طور خالص شامل نرم‌افزار آزاد است و خواهد بود. به علاوه، تمام نرم‌افزارهایی که درون پروژه توسعه می‌یابند آزاد خواهند بود.
چشم‌انداز فراتر از نرم‌افزار
اولین نسخه از قرارداد اجتماعی دبیان ذکر می‌کند “دبیان به صورت ۱۰۰٪ نرم‌افزار آزاد باقی می‌ماند”. حذف این واژه (در بازنگری ایجاد شده آوریل ۲۰۰۴) اراده در دستیابی به آزادی را نشان می‌دهد، نه تنها در نرم‌افزار بلکه در تمام مستندات و ابزارهایی که دبیان درون سیستم عامل قرار داده است.
این تغییر، که قراربود به عنوان تغییری نگارشی به حساب بیاید، در حقیقت نتایج گوناگونی به همراه داشت به خصوص با حذف برخی مستندات دردسر آفرین. به علاوه، رشد روز افزون درایورها و فرم‌ویرهای آن‌ها مشکلاتی بوجود آورده است: بسیاری از آ‌ن‌ها غیر-آزاد هستند، با اینکه برای عملکرد مناسب سخت‌افزار ضروری به حساب می‌آیند.
ما در جامعه نرم‌افزار آزاد مشارکت خواهیم داشت.
هر عملکردی که منجر به ارتقاء یک پروژه در دبیان گردد به صاحب اصلی کار (که “توسعه‌دهنده اصلی” نامیده می‌شود) فرستاده می‌شود. در حالت کلی، دبیان با جامعه کاربری خود همکاری دارد تا اینکه به تنهایی کار کند.
جامعه کاربری توسعه‌دهندی اصلی یا توسعه‌دهنده دبیان؟
عبارت “توسعه‌دهنده اصلی” به معنای نگارنده/توسعه‌دهنده یک کار به حساب می‌آید، کسانی که تولید‌کنندگان اولیه آن هستند. از طرف دیگر، یک “توسعه‌دهنده دبیان” از یک کار موجود استفاده کرده و آن را به یک بسته دبیان تبدیل می‌کند (عبارت “ویرایشگر بسته دبیان” کاربرد بهتری دارد).
In practice, there can be overlaps between both roles: the Debian maintainer may write a patch, which benefits all users of the work. In general, Debian encourages those in charge of a package in Debian to get involved in “upstream” development as well (they become, then, contributors, without being confined to the role of simple users of a program).
ما مشکلات را پنهان نگاه نمی‌داریم.
Debian is not perfect, and, there will be new problems to fix every day. Debian will keep its entire bug report database open for public view at all times. Reports that people file on-line will promptly become visible to others.
اولویت اول ما کاربران و نرم‌افزار آزاد هستند.
توصیف این تعهد از خود آن نیز دشوارتر است. دبیان در زمینه‌ای که توسعه‌دهندگان تجربه کاربری دیگران را به خطر اندازند به صورت یک طرفه و تحمیلی، تصمیم ساده‌ای را می‌گیرد تا به راهکار درستی دست یابد، حتی اگر پیاده‌سازی آن دشوارتر باشد. این بدان معناست که در نظر گرفتن علایق کاربران و نرم‌افزار آزاد، در بالاترین اولویت کاری قرار دارد.
کارهایی که با استانداردهای نرم‌افزار آزاد ما انطباق ندارند.
دبیان می‌داند که کاربران ممکن است بخواهند از نرم‌افزار غیر-آزاد استفاده کنند و این مورد را می‌پذیرد. به همین دلیل است که بخشی از زیرساخت پروژه به نرم‌افزارهای غیر-آزادی اختصاص یافته است که به راحتی و امنیت بالا قادر به توزیع مجدد هستند.
جامعه کاربری برای قسمت غیر-آزاد یا علیه آن؟
تعهد موجود در رابطه با نگهداری از نرم‌افزار غیر-آزاد و تطبیق آن با پروژه به صورت کلی، (برای جزئیات بخش “غیر-آزاد” به واژگان بایگانی‌های main، contrib و non-free مراجعه کنید) بین جامعه کاربری دبیان معمولاً باعث بحث‌های فراوانی می‌شود.
مخالفان اعتقاد دارند که این کار افراد گوناگونی را از نرم‌افزار آزاد دور خواهد کرد و با اصول اولیه نرم‌افزار آزاد تناقض دارد. موافقان بر ایده هستند که بسیاری از قسمت‌های یک بسته غیر-آزاد “تقریباً آزاد” هستند که توسط یک یا چند محدودیت آزاردهنده مدیریت می‌شوند (که شایع‌ترین آن‌ها عدم استفاده تجاری از نرم‌افزار به حساب می‌آید). با توزیع این بسته‌ها در شاخه غیر-آزاد، ما به صورت غیر مستقیم این پیام را به توسعه‌دهنده اصلی منتقل می‌کنیم که اگر نرم‌افزار خود را بتواند در شاخه اصلی قرار دهد، بهتر شناخته خواهد شد و افراد بیشتری از آن بهره می‌برند. آن‌ها به صورت مودبانه دعوت می‌شوند تا مجوزهای خود را با توجه به این سیاست تغییر دهند.
After a first and unfruitful attempt in 2004, the complete removal of the non-free section is unlikely to return to the agenda, especially since it contains many useful documents that were moved simply because they did not meet the new requirements for the main section. This is especially the case for certain software documentation files issued by the GNU project (in particular, Emacs and Make).
وجود پیوسته قسمت غیر-آزاد در این سال‌ها به عامل اختلاف برانگیز با بنیاد نرم‌افزار آزاد تبدیل شده است و دلیل اصلی است که آن‌ها حاضر نیستند دبیان را به عنوان یک سیستم عامل کاملاً آزاد توصیه و معرفی کنند.

1.2.2. دستورالعمل‌های نرم‌افزار آزاد دبیان

این سند مرجع، مشخص می‌کند که چه نرم‌افزاری به “اندازه کافی آزاد” است تا در دبیان قرار گیرد. اگر مجوز اصلی برنامه موافق با این اصول باشند، می‌تواند در قسمت اصلی قرار گیرد؛ از طرف دیگر، ممکن است در قسمت غیر-آزاد نیز قرار گیرد چرا که توزیع آزاد در این قسمت مجاز است. این قسمت به صورت رسمی جزئی از دبیان نیست؛ بلکه یک سرویس اضافی است که در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

جدای از یک شیوه انتخاب برای دبیان، این متن بیانگر نوعی نرم‌افزار آزاد نیز هست که پایه و اساس “بیانیه اوپن سورس” را تشکیل می‌دهد. به لحاظ تاریخی، یکی از اولین توضیحات رسمی در رابطه با مفهوم “نرم‌افزار آزاد” به حساب می‌آید.

مجوز عمومی گنو، مجوز بی‌اس‌دی و مجوز آرتیستیک نمونه‌هایی از مجوزهای آزاد سنتی هستند که از ۹ نکته یاد شده بالا تبعیت می‌کنند. در ادامه می‌توانید به متن کامل آن که در وبسایت دبیان موجود است دسترسی داشته باشید.

→ http://www.debian.org/social_contract#guidelines

توزیع مجدد به صورت آزاد
مجوز یک برنامه دبیان هیچ گروهی را از فروش یا واگذاری رایگان نرم‌افزار به عنوان مجموعه‌ای از ابزارهای متفاوت خود، باز نمی‌دارد. مجوز شامل هیچگونه هزینه جانبی برای فروش نمی‌باشد.
سورس کد
برنامه باید شامل سورس کد باشد، همچنین در کنار انتشار نسخه باینری باید سورس کد آن را منتشر سازد.
کار مشتق‌شده
مجوز باید اجازه تغییرات و کار مشتق‌شده را بدهد، همچنین باید اجازه توزیع مجدد آن‌ها تحت همان شرایط نرم‌افزار اولیه را فراهم سازد.
جامعیت با سورس کد توسعه‌دهنده اصلی
مجوز ممکن است سورس کد تغییر یافته را در توزیع مجدد محدود سازد تنها در صورتی که مجوز اجازه توزیع “فایل‌های پچ” را به همراه سورس کد با هدف تغییر در برنامه‌ای که در حال ساخت است، داده باشد. مجوز باید به طور خاص اجازه توزیع نرم‌افزاری را که از سورس کد تغییر یافته ساخته شده است، بدهد. همچنین ممکن است کارهای مشتق‌شده از نرم‌افزار را تحت نام یا نسخه دیگری توزیع کند (این یک توافق است. گروه دبیان تمام نویسندگان را تشویق می‌کند که فایل‌ها، سورس کد یا باینری خود را نسبت به تغییرات محدود نسازند.).
عدم تبعیض بین افراد و گروه‌ها.
مجوز نباید هیچگونه تبعیضی درباره شخص یا گروهی خاص قائل شود.
عدم تبعیض بین رشته‌های مختلف
مجوز نباید هیچ فردی را در استفاده از نرم‌افزار مخصوص به یک حوزه مشخص، محدود سازد. برای نمونه، نباید برنامه‌ای را در رشته تجارت یا تحقیقات ژنتیکی محدود ساخت.
توزیع مجوز
حقوق متصل به یک برنامه باید شامل حال تمام کسانی شود که برنامه برای آن‌ها توزیع شده است بدون آنکه نیاز به اجرای مجوزی خاص از یک گروه دیگر باشد.
مجوز نباید مخصوص به دبیان باشد.
حقوق متصل به یک برنامه نباید وابسته به همان برنامه که در سیستم دبیان موجود است، باشند. اگر شرایطی پیش بیاید که برنامه از دبیان خارج شده یا بدون آن توزیع گردیده است، تمام افرادی که برنامه برای آن‌ها توزیع مجدد شده است باید همان حقوق اولیه در سیستم دبیان را داشته باشند.
مجوز نباید روی نرم‌افزارهای دیگر تاثیر بگذارد.
مجوز نباید بر روی سایر نرم‌افزارهای دیگر که در کنار آن توزیع شده‌اند، محدودیت ایجاد کند. برای نمونه، مجوز نباید اصرار داشته باشد سایر نرم‌افزارهایی که در کنار آن روی دیسک قرار گرفته‌اند، حتماً نرم‌افزار آزاد باشند.
بازگشت به مقدمات کپی‌لفت
کپی‌لفت اصلی است که بر اساس استفاده از کپی‌رایت برای ضمانت بخشیدن در مورد آزادی یک اثر و مشتقات آن بکار می‌رود، بجای آنکه آن را محدود سازد، حالتی که در نرم‌افزار انحصاری اتفاق می‌افتد. همچین یک بازی با لغت در مورد “copyright” نیز به شمار می‌رود. ریچارد استالمن به این نکته پی برد هنگامی که یکی از دوستانش، fond of puns، در نامه‌ای به او نوشته بود: “copyleft: all rights reversed”. کپی‌لفت بر ماندگاری آزادی نسبت به توزیع یک اثر اصلی یا تغییریافته اصرار می‌ورزد (معمولاً یک برنامه). بنابراین، این امر ناممکن است که به توزیع نرم‌افزاری انحصاری بپردازیم که خود آن از یک نرم‌افزار منتشرشده تحت کپی‌لفت نشات گرفته باشد.
شناخته‌شده‌ترین خانواده از مجوزهای کپی‌لفت عبارتند از: گنو GPL و مشتقات آن مانند گنو LGPL یا Lesser General Public License و گنو FDL یا Free Documentation License. متاسفانه، مجوزهای کپی‌لفت با یکدیگر سازگاری ندارند به همین دلیل بهتر است تنها یکی از آن‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
Example licenses
The “GPL”, “BSD”, and “Artistic” licenses are examples of licenses that we consider “free”.
بازگشت به مقدمات مجوزهای آزاد
مجوز عمومی همگانی گنو، مجوز بی‌اس‌دی و مجوز هنری هر سه با رویکردهای نرم‌افزار آزاد دبیان مطابقت دارند، با اینکه هر یک برای اهداف متفاوتی ساخته شده‌اند.
The GNU GPL, used and promoted by the FSF (Free Software Foundation), is the most common. Its main feature is that it also applies to any derived work that is redistributed: a program incorporating or using GPL code can only be distributed according to its terms. It prohibits, thus, any reuse in a proprietary application. This poses serious problems for the reuse of GPL code in free software incompatible with this license. As such, it is sometimes impossible to link a program published under another free software license with a library distributed under the GPL. On the other hand, this license is very solid in American law: FSF lawyers have participated in the drafting thereof, and have often forced violators to reach an amicable agreement with the FSF without going to court.
→ https://www.gnu.org/copyleft/gpl.html

The BSD license is the least restrictive: everything is permitted, including use of modified BSD code in a proprietary application.
→ https://www.opensource.org/licenses/bsd-license.php

Finally, the Artistic License reaches a compromise between these two others: integration of code in a proprietary application is permitted, but any modification must be published.
→ https://www.opensource.org/licenses/artistic-license-2.0.php

The complete text of these licenses is available in /usr/share/common-licenses/ on any Debian system (in case of BSD the newer 3-Clause License).

جامعه کاربری بروس پرنس، رهبری بحث‌برانگیز

Bruce Perens was the second leader of the Debian project, just after Ian Murdock. He was very controversial in his dynamic and authoritarian methods. He, nevertheless, remains an important contributor to Debian, to whom Debian is especially indebted for the editing of the famous “Debian Free Software Guidelines” (DFSG), an original idea of Ean Schuessler. Subsequently, Bruce would derive from it the famous “Open Source Definition”, removing all references to Debian from it.

→ http://www.opensource.org/

خروج او از پروژه با احساسات عاطفی همراه بود، اما بروس ارتباط خود با دبیان را هیچگاه قطع نکرد تا جایی که به تبلیغ این توزیع محافل اقتصادی و سیاسی می‌پرداخت. او هم اکنون در میلینگ لیست حضور نسبتاً فعالی دارد و نظرات خود را درباره پروژه ارائه می‌دهد.

Last anecdotal point, it was Bruce who was responsible for inspiring the different “codenames” for Debian versions (1.1 — Rex, 1.2 — Buzz, 1.3 — Bo, 2.0 — Hamm, 2.1 — Slink, 2.2 — Potato, 3.0 — Woody, 3.1 — Sarge, 4.0 — Etch, 5.0 — Lenny, 6.0 — Squeeze, 7 — Wheezy, 8 — Jessie, 9 — Stretch, 10 — Buster, 11 (not released yet) — Bullseye, 12 (not released yet) — Bookworm, Unstable — Sid). They are taken from the names of characters in the Toy Story movie. This animated film entirely composed of computer graphics was produced by Pixar Studios, with whom Bruce was employed at the time that he led the Debian project. The name “Sid” holds particular status, since it will eternally be associated with the Unstable branch. In the film, this character was the neighbor's child who always broke toys — so beware of getting too close to Unstable. Otherwise, Sid is also an acronym for “Still In Development”.